Այս ի՜նչ կատարվեց մեզ հետ` այն էլ անկախացմամբ։ Չէ՞ որ դարերով քարից ենք հաց քամել, ու ինչպես բանաստեղծն է տեսնում, Աստված է հայտնվում մեր ու քարի միջև։ Հիմա դևն է փռվել մեր ու քարի միջև, դիվահար դևը (իմա` վարկատուները միջազգային և վայրագները ազգամիջյան), զի մենք, որքան էլ փոքր ածու, մեր որկրամոլությամբ վարար գետ ենք, երբեմն ուղղակի հրաբուխ։

Օլիգարխների թեման հայաստանյան իրականության ամենացավալի և առաջնային լուծում պահանջող խնդիրներից է: Բազմիցս ենք անդրադարձել այն հարցին, որ օլիգարխիկ հասարակությունը չի կարող զարգացող ապագա ունենալ, քանզի ձևավորվող կապիտալը հոսում է մի քանի մարդկանց և նրանց շրջապատի գրպանը` հասարակությանը զրկելով գործարար հարաբերությունները զարգացնելու և առողջ մրցակցություն ստեղծելու հնարավորությունից:

Սևակն ինքը հողեղեն էր, միտքը նրա` հրեղեն։ Այո՜, պատը ¥սանձարձակության սիմվոլը¤ մնում է պատ, փչանում է մի լավ ճակատ (պայքարի խորհրդանիշը)։ Այսինքն` պետականությունը ի գործածում է հանձնված մոլեմսխուն կապիտալի բոսերին, այսպիսով` անկախությունն է քոսապատվում, զի բոսերը մոլեգնում և մանգաղում են մայրաքաղաքը, հանրապետությունն էլ` վրադիր։ Ահավասիկ երկիրը կենաց-մահու պայքարի մեջ է օլիգարխիկ ոտնձգությունների դեմ։

Վերջին դարում թուրք ոչնչացնողները կքանստած են, հուսանք` մինչև հազարամյակի վերջը։ Ասպարեզում են ցարական ոսկեկոճակ ասիմիլյատորները և սեփական բռնադատիչները։ Հրաշունչ Հրանտի խորունկ խոսքին հավելենք` նաև արևմտյան թավշյա կեղեքիչները։ (Սուրճը վայելում ենք դառը շոկոլադով և աղի ձողիկներով, ասում են` բարձրացնում է դիմադրողականությունը, փորձենք)։

Ըստ երևույթին, Հայաստանում այնքան էին հափշտակված երևանյան ընտրություններով, որ պարզապես անուշադրության մատնեցին խորհրդարանական ընտրությունները… Բուլղարիայում: Ի՞նչ կապ ունի դա մեզ հետ` կհարցնեն ընթերցողները: Կապը խորհրդանշական է. ընտրություններում հաղթած կուսակցությունների մեջ երրորդը … թուրքական է: Այո, այո, էթնիկ թուրքական, դե, բուլղարական թեքումով` «Շարժում հանուն իրավունքների և ազատության» ամպագոռգոռ անունով: Համենայն դեպս, ռուսաստանյան լրատվամիջոցներն անտարբեր չգտնվեցին այս ուշագրավ երևույթի նկատմամբ:

Կառավարության ծրագրի խորհրդարանական քննարկումները ցույց տվեցին, որ, իշխանություն-ընդդիմություն պայքարից զատ, գոյություն ունի նաև տեսակի պայքար: Վարչապետ Սարգսյանի ելույթը, դրա արձագանքները և կառավարության ծրագրի քննարկումները ստեղծեցին այն իրավիճակը, երբ հնարավորություն է ստեղծվում տարանջատելու քաղաքական գործիչներին պատեհապաշտներից ու «պղտոր ջրում ձուկ որսացողներից»: Անկախ կուսակցական պատկանելությունից, խորհրդարանականների ելույթներն ապացուցեցին, որ միասնական ծրագրերի, զարգացման հայեցակարգերի և բնակչության տարրական կարիքները հոգալու, խնդիրները լուծելու հարցերի շուրջ հնարավոր է միասնական մոտեցում ցուցաբերել: Ընդունված է ասել, որ հայկական իրականության պայմաններում իշխանությունը չի կարողանում արդյունավետ և գրագետ ծրագրեր ներկայացնել, ուստի և «ճնշված» ընդդիմությունը մշտապես քննադատում և վարկաբեկում է իշխանության գործունեությունը:

Պատմությունն ունի կրկնվելու սովորություն: Այս ճշմարտությունը բազմիցս ապացուցվել է` պատճառ դառնալով հեղափոխությունների և քաղաքական ճգնաժամերի: Հասարակական հարաբերությունների զարգացումը մշտապես ուղեկցվել է արտադրողական ուժերի զարգացմամբ և տեխնոլոգիական առաջընթացով, որի հետևանքով էլ հասարակությանը չեն բավարարել կառավարչական մեթոդները, սեփականության բաշխման տրամաբանությունն ու ստեղծված տնտեսական իրողությունները:

Սովետի ժամանակ էլ բանակը էն չէր: Եղբորս պատմածը ամեն անգամ հիշում եմ, երբ մեր բանակում զինծառայող է սպանվում: 1988-ն էր՝ Կիրովում էր ծառայում: Չորս չեչեն էին ծառայում նույն զորամասում: Իրենք` «դեմբել», եղբայրս` նորակոչիկ: Դրանցից ամենաաժդահան եղբորս ասել էր` «Эй, армян, помой раковину»:

Կադրերը ողջ գիշեր պտտվել են գլխիս մեջ: Վերցնում են զոհված Լյուքսի դին, դնում, էլի վերցնում, էլի տանում... Եթե մեր երրորդ աչքը բաց լիներ, մենք հաստատ կտեսնինք տղայի մարմնից պոկված, երեք օր աստրալում պտտվող նրա էֆիր մարմինը: Երեք օր այդ մարմինը, մինչ հող դնելը, դեռ կապ է պահում ֆիզիկական մարմնի հետ:

Էլիսի Ավգիաս թագավորը ահռելի քանակությամբ գոմաղբ էր կուտակել յուր սեփական ախոռներում ու կրակն էր ընկել աղբի ձեռքը Ավգիասը։ Ալփեոս և Պենոս գետերը մի օր շրջեց դեպի ավգյան ախոռներ և Հերակլեսին օգնության կանչեց։ Հերակլեսը, հասկանալի է, մաքրեց ախոռները։ Այսինքն, Ավգիոսի դերում այսօր քաղաքապետարանն է, Հերակլեսի դերում էլ` ավագանին։ Եթե չեք մոռացել` Երևանով հոսում են Զանգուն ու Գետառը։